خواص فیزیکی و نوری کانی های جواهر

در این مقاله کوتاه قصد داریک تا شمارا با خواص فیزیکی و نوری کانی های جواهر بیشتر آشنا کرده و امیدواریم که از این مقاله بهره کامل را ببرید.

1. سختی

منظور از سختی، مقاومت یک کانی در موقع خراش دادن آن با جسم سخت تر است و با مقاومتی که یک کانی در هنگام برش و یا تراش دادن از خود نشان می دهد که البته امروزه از این روش بسیار به ندرت استفاده می شود؛  زیرا امکان دارد به نگین جواهر آسیب برسد. برای طبقه بندی و مقایسه سختی کانیها، آنها را از یک تا ده شماره گذاری میکنند و واحد آن هم بر حسب (Moh) می باشد. جواهراتی که با سختی کمتر از ۷ می باشند را باید بسیار مواظب آنها بود و هنگام استفاده احتیاط کرد.

2. رخ و شکست

هنگام وارد شدن ضربه به سنگها و خرد شدن آنها، دو نوع جدائی وجود دارد. یا از سطح رخ بلور خود جدا می شوند و یا این که شکسته می شوند. نحوه شکست بستگی به ساختمان اتمی سنگ دارد.

سنگ هایی که از سطح رخ جدا می شوند در واقع در امتداد اتصال ضعیف پیوند اتمی خود جدا شده و در نتیجه یک یا چند رخ از خود نشان می دهند و هنگامی که سنگ در غیر سطح اتصال پیوندهای اتمی خود بشکند به این نوع، شکستن ناجور میگویند که معمولا سطوح، ناهموار می باشد.

3. وزن مخصوص (جرم حجمی)

وزن مخصوص یا تراکم نسبی عبارت است از وزن کانی تقسیم بر وزن آب هم حجم آن جسم. برای به دست آوردن وزن آب هم حجم آن کانی، ابتدا کانی یا نگین جواهر را به طور معمول (در هوا) اندازه گرفته و سپس همان قطعه را داخل آب وزن می کنیم که اختلاف بین این دو برابر است با وزن آب هم حجم کانی مورد نظر. البته در این روش از جواهراتی که آب به سبب خلل و فرج در آن نفوذ می کند و یا دارای ناخالصی فراوان هستند وزن مخصوص صحیحی به دست نمی آید.

وزن مخصوص یک سنگ نشانگر چگالی آن است و هرچه وزن مخصوص سنگ بالاتر باشد، نسبت به حجمش سنگین تر می باشد. مثلا اگر دو قطعه کوچک سنگ هماتیت و سنگ عقیق را که از نظر اندازه و ظاهری مثل هم هستند در نظر بگیریم، هنگام وزن کردن هر دو مشاهده میکنیم که، سنگ هماتیت سنگین تر از سنگ عقیق می باشد؛ زیرا وزن مخصوص سنگ هماتیت ۵/۳ و سنگ عقیق ۲/۶ می باشد. وزن مخصوص کانی جواهرات بین ۱-۷ می باشد؛ که نگین های جواهری که دارای وزن مخصوص کمتر از ۲ باشد را سبک، بین ۲-۴ را متوسط و ۷.۴ را جواهرات سنگین می نامند. تعیین وزن مخصوص کانی یا نگین مورد نظر در اغلب موارد بسیار سودمند است و می توان به کمک آن به راحتی بین نگین های جواهرات مختلف (طبیعی، مصنوعی و بدلی) تمایز داد.

4. رنگ خط سائیدگی (رنگ خاکه) :

شناخت رنگ واقعی و حقیقی کمک مؤثری است در تشخیص یک کانی. لذا برای تمایز رنگ حقیقی، کانی جواهر را بر روی قطعه ای از چینی زبر(خشن) با فشار ملایم می کشند. به طور مثال كانی هماتیت فولادی رنگ، دارای رنگ خط سائیدگی قرمز و کانی سودالیت آبی رنگ دارای رنگ خط سائیدگی قرمز است. باید توجه داشت که به علت امکان وارد آمدن خسارت، این روش برای نگین های جواهر تراش داده شده به هیچ وجه مناسب نیست. لازم به ذکر است که رنگ خط سائیدگی یا رنگ خاکه در اغلب سنگها سفید می باشد.

5. ضریب شکست نور (RI) :

هنگامی که شعاعی از نور به سطح یک سنگ صیقلی می تابد کمی از آن نور منعکس، اما عمده آن عبور کرده و جذب می شود و چون چگالی سنگ و هوا با هم متفاوتند، نور در برخورد با سنگ شکسته و منحرف می شود؛ شدت انحراف یا شکست نور در کانی را ضریب شکست نوری آن کانی می گویند. میزان شکست نور در کانی های مختلف (برای هر نوع آن) ثابت است و بدین ترتیب می توان به وسیله تعیین میزان ضریب شکست نور، انواع کانی های جواهر را شناسائی کرد. ضریب شکست نور با دستگاه «رفراکتومتر» اندازه گیری می شود.

6. جلا (درخشندگی) :

ارزش و قیمت هر سنگ به جلای آن بسیار وابسته است. شدت جلا یا همان انعکاس نور از سطح خارجی جواهرات، بستگی به میزان ضریب شکست نور در آن و بازتاب کامل پرتوهای آن از درون بلور دارد. هرچه این میزان بیشتر باشد جلای کانی نیز بیشتر خواهد بود و رنگ جواهر در جلای آن تأثیر ندارد. البته کیفیت پرداخت نهایی جواهرات نیز در جلا و درخشندگی آن نیز مؤثر است. غالبا برای آن که سطح زیرین نگین جواهر مانند آیینه عمل کند و با انعکاس نور تابیده شده جلای نگین بیشتر گردد، سطح زیرین نگین را تراش می دهند. همچنین برای جلای بیشتر و روشن شدن رنگ جواهراتی که دارای رنگ تیره می باشند، آنها را با ضخامت کمتری برش می دهند. جواهر شناسان برای توصیف میزان جلای سنگ از عبارات مختلفی استفاده میکنند، هنگامی که سنگ مانند آیینه نور بازتاب دهد، اصطلاح سنگ «درخشان» و اگر نور را بازتاب ندهد به آن «خاکی باماته می گویند.